Theo de Haan (senior docent, FGB)

Eerlijk gezegd is het mij min of meer overkomen. Ik bedoel, er was geen vooropgezet plan. Wat ik deed was mijn gevoel volgen, mijn gevoel dat zei dat hybride onderwijs voor een grote groep gewoon géén goed idee is. Dat je dus een plukje studenten voor je in de zaal hebt, mensen van vlees en bloed, waarmee je een band opbouwt, die je verleidt je gedachtenkronkels te volgen, waarmee je lacht… en dat dan de rest thuis achter een computerschermpje zit en daar naar kijkt. Ik zeg niet dat dat onder geen enkele omstandigheid kan werken en ik zeg ook niet dat niemand dat kan laten werken. Maar ik kon het niet, in ieder geval niet met de middelen die mij ter beschikking stonden. Dan bleef ik toch liever mijn hoorcolleges voor álle studenten vanuit mijn studeerkamertje verzorgen: goede microfoon, scherpe camera, tekentablet van de zaak en een stabiele Zoom-verbinding. 

Maar goed, ze zaten er dus wel, de studenten. In de zaal, bedoel ik. Zestig stuks maar liefst. Dat komt zo: de hoorcolleges werden in blokken van twee aangeboden. En de docent voor mij was dus wel in levenden lijve aanwezig geweest. Voor de duidelijkheid: de studenten wisten dat ik niet zou komen en ook dat zij niet tussentijds mochten vertrekken. Dat deden ze dan ook niet. Ze bleven keurig in de zaal. De technicus van dienst, een juniordocent, zorgde dat de Zoom-sessie op het grote scherm werd geprojecteerd en dat er goed geluid was. Toen dat aanvankelijk nog even niet lukte werd er niet gemord. Men bleef rustig, zo rapporteerde de juniordocent later. Geen wanklank werd gehoord. Ook niet achteraf. Misschien zouden ze inmiddels iets kritischer zijn, de studenten, maar toen waren ze nog erg flexibel en dankbaar dat er überhaupt iets voor ze werd georganiseerd. In de evaluaties lees ik ook louter lovende opmerkingen over de hoorcolleges. 

Interessant gegeven: de studentenaantallen in de zaal bleven bij de volgende hoorcolleges op peil. Wel steeds andere samenstellingen neem ik aan. Maar kennelijk circuleerden er geen berichten dat je beter thuis kon blijven. Natuurlijk, als je in de zaal zat, kon je geen vragen aan de docent stellen. Maar dat werd ruimschoots gecompenseerd door de studenten thuis (ervaringsfeit: als het op het stellen van vragen aankomt zijn Zoom-sessies een stuk laagdrempeliger dan zaal-sessies). En bleef je toch nog ergens mee zitten, dan kon je daarmee achteraf wel bij iemand terecht, bijvoorbeeld bij een van je medestudenten in de zaal. 

Dat de studentenopkomst hoog bleef, verbaast mij eigenlijk niets. Daar waar werkgroepen en practica nog sterk lijken op de klassikale activiteiten van een de middelbare school, is het hoorcollege immers typerend voor de universiteit. Voor veel studenten is het zelfs de onderwijsvorm die de universitaire praktijk volledig karakteriseert. Het volgen van hoorcolleges is voor deze studenten synoniem aan studeren. Het samenkomen in de grote zaal, het geroezemoes vooraf, de docent die het woord neemt… Zeker, er moeten ook nog vele uren achter de boeken worden doorgebracht, thuis, onder het schijnsel van een bureaulamp. Maar nu is men hier, samen, bij een theatrale “happening” die een onmisbare schakel vormt in het totale leerproces. En daarbij hoeft de docent dus kennelijk niet eens in levenden lijve aanwezig te zijn…

Essentieel bij dit alles is wel dat de happening live is. Ga dus nooit een hoorcollege (of de Zoom-sessie die daarvoor moet doorgaan) opnemen. Je verbreekt daarmee de magie, verkwanselt de intieme sfeer waarbinnen de student zich veilig waant en, en dat weet iedereen die wel eens een college van zichzelf heeft teruggekeken, je slaat de boel volledig plat. Niet doen dus! De student moet erbij zijn geweest, moet zich gedurende langere tijd hebben gefocust op de stof, moet een inspanning hebben geleverd waar voldoening uit gehaald kan worden. Versneld afspelen, stilzetten, je eigen tijdstip kiezen. Allemaal tot je dienst wanneer het over kennisclips gaat, maar voor hoorcolleges is het de dood in de pot. 

Welnu, daar staan we dan, aan het begin van een nieuw studiejaar waarin nog altijd slechts een beperkt aantal studenten in de zaal wordt toegelaten. Wederom zal ik er daarom voor kiezen om mijn hoorcolleges uitsluitend via een Zoom-verbinding aan te bieden. Dat er ook een aantal studenten in een zaal zit, was mij vorig studiejaar zoals gezegd min of meer overkomen. Dit jaar zal ik dat zelf moeten arrangeren. En dat ga ik zeker doen, al voelt het eerlijk gezegd een beetje raar om studenten uit te nodigen op een plek waar ik zelf niet zal zijn. Maar goed, als zij hier zelf voor kiezen, vind ik het onder de omstandigheden een aanvaardbare variant van hybride onderwijs.